Interview met soefi Elias Amidon

Trouw, De verdieping, vrijdag 18 februari 2005

Elke soefi volgt eigen innerlijke spirituele school

door Marc van Dijk

Een paar dagen was hij in Nederland, zoals altijd op doorreis. Elias Amidon is leider van The Sufi Way, de meest progressieve tak van het westerse soefisme. ,,Soefisme is een weg van doen en ervaren.''

Een soefi kan iedere willekeurige religie aanhangen, maar evengoed geen enkele. Een soefi probeert anderen niet te 'bekeren' tot het soefisme. En geen soefi zal beweren dat hij de waarheid in pacht heeft. Wat doet een soefi wél?

Elias Amidon (60), geestelijk leider van The Sufi Way, moet er even over nadenken. Hij komt net van Schiphol en voor hem voelt dit middaguur als midden in de nacht. Zo leeft hij al vijf jaar; sinds hij zijn huis in de Verenigde Staten verkocht heeft, vliegt hij met zijn vrouw de wereld rond om overal als 'spirituele gids' te fungeren.

In de brandhaarden van de wereld treedt Amidon in gebed en dialoog met mensen van de meest uiteenlopende culturen. Vredesmarsen, meditatieve en muzikale sessies; alles om dogmatische denkbeelden te ontstijgen en onderlinge verbondenheid te ervaren.

Hij was in Israël, om te bidden met Joden en Palestijnen. In Irak bond hij reusachtige spandoeken op scholen en ziekenhuizen, met waarschuwende teksten, gericht aan Amerikaanse piloten: 'Wie dit gebouw bombardeert, pleegt volgens de Geneefse Conventie een oorlogsmisdaad'.

Een soefi kan op zoveel verschillende manieren zijn persoonlijke spirituele pad bewandelen dat de vraag naar het hoe en wat van dé soefi haast niet te beantwoorden valt. Amidon: ,,Een soefi probeert via de mystiek in rechtstreeks contact te komen met het goddelijke.''

De bron van het soefisme ligt in de islam. De Indiase mysticus Hazrat Inayat Khan bracht de stroming in het begin van de 20ste eeuw naar het Westen. Maar volgens Amidon is de westerse variant in feite gebaseerd op 'eeuwenoude wijsheid', kennis die altijd aanwezig is geweest. ,,Khan streefde naar universele spirituele eenheid zonder enige dogmatiek. Dat ideaal heeft altijd bestaan, in verschillende gedaantes.''

Laten we het toch proberen: Hoe ziet het spirituele pad van een soefi er precies uit?

,,Dat pad bestaat uit drie wegen. De eerste is de weg van de kennis. Kennis die intuïtief ontstaat, dus geen empirische wetenschap. De tweede weg bestaat uit devotie. Daarbij open je jezelf in gebed voor het goddelijke mysterie. Dit vereist vooral overgave en nederigheid. De derde weg bestaat uit actie, 'goede werken', zoals dat heet.

Ik zeg hier niets origineels mee; je vindt deze wegen terug in iedere religie. Elk individu kan ze naar eigen kracht en aanleg combineren, vanuit zijn eigen achtergrond.''

Wat is het verschil tussen een soefi die goede werken doet en iemand die hetzelfde doet uit bijvoorbeeld humanistische overtuiging?

,,Soefisme is expliciet spiritueel. Het helpt mensen oog in oog met God te komen.''

Dus als je niet in God gelooft, is The Sufi Way niets voor jou.

,,Nee, dat klopt niet. Ik ken een hoop soefi's die zich ongemakkelijk voelen bij het woord God. Het roept associaties op met de dogmatiek die ze los willen laten. Of ze zien alleen een bebaarde man op een wolk.''

Goed, maar als soefi moet je toch op z'n minst nieuwsgierig zijn naar wat u noemt het 'mysterie'.

,,Als ik over het mysterie spreek, of zelfs over het goddelijke mysterie, hebben mensen daar geen moeite mee. Als ik over God spreek haken ze vaak af.''

Misschien is het soefisme dan iets voor ietsisten, die niet in God, maar wel in iets geloven?

,,Klinkt op zichzelf wel goed ja. Maar het komt op mij over als een poging om iets wat niet onder woorden te brengen is, tóch onder woorden te brengen. Taal heeft ons op dit punt in de steek gelaten en dat zal altijd zo blijven. Lao Tse, de grondlegger van de taoïstische spiritualiteit, zei drie eeuwen voor Christus al dat het mysterie dat verwoord kan worden, niet het mysterie is.

Als je zegt: 'In mijn hart voel ik dat er iets is', dan wordt dat 'iets' meteen een soort object. 'God is iets, dáár, buiten mij.' Maar het soefisme gaat ervan uit - net als bepaalde esoterische tradities doen - dat er geen sprake is van twee of meer entiteiten. Als God bestaat, is hij hier aanwezig, in alles.''

God in alles, dat klinkt als een onversneden holistisch standpunt.

,,In zekere zin is het dat ook. En de profeten van alle religies zeggen hetzelfde. Jezus zegt iets als: 'Het Koninkrijk Gods schuilt in jezelf'. De profeet Mohammed zei: 'Waarheen je ook gaat, je ziet het gezicht van God'.''

Waarom is het soefisme dan toch anders dan die religies?

,,Een gelovige binnen een religie richt zich op God door middel van een waarheidsclaim, gebaseerd op profeten en exclusieve openbaringen. Maar volgens de soefi's kan de waarheid niet worden omschreven, zeker niet in dogma's.

Je kunt dit ook zien aan de keuzes die soefi's maken. De meeste westerse soefi's hebben hun oorspronkelijke religies verlaten. Tegelijkertijd zijn er veel soefi's die hun roots religion juist vasthouden.

Een ander onderscheidend punt is het geheel ontbreken van bekeringsdrang: soefisme is niet missionair. Ik probeer niet om meer soefi's te werven. Het soefisme is geen sekte en ik ben geen goeroe.''

Als ik nu ter plekke zou besluiten soefi te worden, zou u dat om het even zijn?

,,Het zou me niet koud laten, maar ik ben er absoluut niet op uit. Ik probeer mensen alleen te helpen tot nieuw spiritueel besef te komen. Ik duw niemand in een door mij bepaalde richting.''